prihodi

(v. i javni prihodi) – novac koji prikuplja država. To su porezi, takse i naknade za različite usluge, te prihodi od prodaje državne kapitalne imovine. Prihodi prikupljeni po ovim osnovama dijele se između nivoa vlasti. Pripadnost prihoda je u Federaciji BiH rješeno Zakon o pripadnosti javnih prihoda Federacije BiH koji, takođe, reguliše šta se smatra javnim prihodima: „Javnim prihodima, u smislu ovog Zakona, smatraju se indirektni porezi, direktni porezi, naknade, takse, doprinosi, donacije i drugi prihodi, utvrđeni zakonima i drugim propisima Bosne i Hercegovine, Federacije, kantona i jedinica lokalne samouprave. Član 3. Raspodjela javnih prihoda: Javni prihodi, u smislu ovog Zakona, raspodjeljuju se između Federacije, kantona i jedinica lokalne samouprave, a služe za finansiranje funkcija Federacije, Direkcije za ceste Federacije Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Direkcija za ceste), kantona i jedinica lokalne samouprave. Raspodjela ovih sredstava utvrđuje se i iskazuje u budžetu: Federacije Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Budžet Federacije), Direkcije za ceste, kantona i jedinica lokalne samouprave. II – PRIPADNOST JAVNIH PRIHODA U FEDERACIJI 1. Pripadnost javnih prihoda Federaciji Član 4.Federaciji pripadaju prihodi, kako slijedi: a) udio prihoda sa jedinstvenog računa, u skladu sa Zakonom o uplatama na jedinstveni račun i raspodjeli prihoda (Službeni glasnik BiH”, broj 55/04); b) 100% od poreza na dobit preduzeća, banaka i drugih finansijskih organizacija, društava za osiguranje i reosiguranje imovine i lica, pravnih lica, iz oblasti elektroprivrede, pošte i telekomunikacija i pravnih lica iz oblasti igara na sreću i zabavnih igara kojima je to jedina djelatnost; c) naknade i takse u skladu sa federalnim propisima; d) novčane i druge kazne u skladu sa federalnim propisima; e) prihodi od prirodnih dobara u vlasništvu Federacije; f) prihodi od korištenja ili prodaje federalne imovine; g) donacije; i h) drugi prihodi predviđeni zakonom i drugim propisima Federacije. Član 5. Vrste javnih prihoda iz člana 4. stav 1. tač. b) do h) ovog Zakona, porez na plaću, te instrumenti na osnovu kojih se ti prihodi ostvaruju, uređuju se posebnim federalnim zakonima. Član 6. Udio prihoda sa jedinstvenog računa iz tačke a) člana 4. ovog Zakona raspodjeljuje se kako slijedi: a) finansiranje funkcija Federacije 36,2%, b) finansiranje funkcija kantona 51,48%, c) finansiranje funkcija jedinica lokalne samouprave 8,42% d) Direkcija za ceste 3,9%. Dinamika raspodjele prihoda iz prethodnog stava vrši se prema dinamici pražnjenja sredstava sa jedinstvenog računa, a u skladu sa Zakonom o uplatama na jedinstveni račun i raspodjeli prihoda. 2. Pripadnost javnih prihoda kantona Član 9. Učešće kantona u raspodjeli prihoda sa jedinstvenog računa Pojedinačno učešće kantona u raspodjeli prihoda iz člana 6. ovog Zakona vrši se na osnovu formule koja se zasniva na sljedećim omjerima: – 57% na osnovu broja stanovnika u kantonu; – 6% na osnovu površine kantona; – 24% na osnovu broja učenika u osnovnom obrazovanju; – 13% na osnovu broja učenika u srednjem obrazovanju. Formula sadrži koeficijent, koji odražava posebne rashodovne potrebe Kantona Sarajevo. Taj koeficijent iznosi 2. Formula sadrži koeficijent koji odražava posebne rashodovne potrebe kantona sa najmanjim prihodima po stanovniku po osnovu poreza na promet, kako slijedi: – Bosansko-podrinjski kanton Goražde, koeficijent 1,8, – Kanton 10, koeficijent 1,1. Član 10. Učešće kantona u ostalim javnim prihodima Kantonima, pored udjela u raspodjeli prihoda iz člana 6. ovog Zakona, pripadaju i drugi javni prihodi, kako slijedi: a) 100% od poreza na dobit koji su uplatila sva preduzeća koja nisu navedena u članu 4. stav 1. tačka b) ovog Zakona.; b) 71,5% od poreza na plaću uplaćenog u svakom kantonu; c) naknade i takse u skladu sa kantonalnim propisima; d) novčane i druge kazne u skladu sa kantonalnim propisima; e) prihodi od prirodnih dobara u vlasništvu kantona; f) prihodi od korištenja ili prodaje kantonalne imovine; g) donacije i namjenske dotacije; h) drugi prihodi predviđeni zakonom i drugim propisima Federacije i kantona. Član 11. Iz kantonalnog budžeta finansiraju se: 1. institucije zakonodavne, sudske i izvršne vlasti kantona; 2. zdravstvena zaštita; 3. obrazovanje; 4. kultura; 5. socijalna problematika; i, druge potrebe utvrđene planovima rashoda kantonalne vlasti od interesa za kanton. 3. Pripadnost javnih prihoda jedinica lokalne samouprave Član 12. Učešće jedinica lokalne samouprave u raspodjeli prihoda sa jedinstvenog računa Pojedinačno učešće jedinica lokalne samouprave u raspodjeli prihoda iz člana 6. ovog Zakona vrši se na osnovu formule koja se zasniva na sljedećim omjerima:- 68% na osnovu broja stanovnika u jedinici lokalne samouprave; – 5% na osnovu površine jedinice lokalne samouprave; – 20% na osnovu broja učenika u osnovnom obrazovanju; – 7% na osnovu nivoa razvijenosti općina, definisanog kroz indeks razvijenosti. Formula sadrži koeficijent koji odražava posebne rashodovne potrebe jedinica lokalne samouprave čiji broj stanovnika prelazi 60.000. Taj koeficijent iznosi 1,2. Formula sadrži koeficijent koji odražava posebne rashodovne potrebe jedinica lokalne samouprave koje su odgovorne za materijalne troškove osnovnih škola. Taj koeficijent iznosi 1,5 i primjenjuje se na broj učenika osnovnih škola. Indeks razvijenosti općina predstavlja odnos prihoda od poreza na promet i poreza na dohodak sa Federacije, prosječnim prihodom od tih poreza po stanovniku. Koeficijenti u formuli se primjenjuju na broj stanovnika: a. Općine sa manje od 20% od prosjeka Federacije imaju koeficijent od 1,8. b. Općine sa manje od 40% od prosjeka Federacije imaju koeficijent od 1,5. c. Općine sa manje od 60% od prosjeka Federacije imaju koeficijent od 1,4. d. Općine sa manje od 80% od prosjeka Federacije, imaju koeficijent od 1,2. Član 13. Učešće jedinica lokalne samouprave u ostalim javnim prihodima Pored udjela u raspodjeli prihoda iz člana 6. ovog Zakona, jedinicama lokalne samouprave pripadaju i drugi javni prihodi kako slijedi: a) Najmanje 28,5% od poreza na plaću uplaćenog u svakoj jedinici lokalne samouprave; b) 100% od naknada po osnovu korištenja i uređenja zemljišta; c) naknade i takse u skladu sa propisima jedinica lokalne samouprave; d) novčane i druge kazne u skladu sa propisima jedinica lokalne samouprave; e) prihodi od prirodnih dobara u vlasništvu jedinica lokalne samouprave; f) prihodi od korištenja ili prodaje imovine jedinica lokalne samouprave; g) donacije i namjenske dotacije; h) drugi prihodi predviđeni zakonom i drugim propisima Federacije, kantona i jedinica lokalne samouprave. Kantoni mogu donijeti propise kojima se jedinicama lokalne samouprave povećava udio u raspodjeli prihoda po osnovu poreza na plaću. Općinska vijeća donose propise kojima se utvrđuje visina naknada po osnovu korištenja i uređenja zemljišta, kao i visina drugih naknada, novčanih kazni i taksi u njihovoj nadležnosti.“ U Republici Srpskoj šta čini prihode i kako se oni dijele sadržano je u Zakonu o budžetskom sistemu Republike Srpske: „Član 7. Prihodi koji pripadaju budžetu Republike su: 1. prihodi od indirektnih poreza uplaćeni u budžet Republike Srpske sa Jedinstvenog računa Uprave za indirektno oporezivanje, a u skladu sa Zakonom o uplatama na jedinstveni račun i raspodjelu prihoda; 2. porez na dobit; 3. porez na dohodak: – porez na prihode od autorskih prava, patenata i tehničkih unapređenja, – porez na prihode od kapitala i – porez na prihode od kapitalnih dobitaka; 4. porezi na upotrebu, držanje i nošenje dobara: – porez na upotrebu motornih vozila, – porez na upotrebu čamaca, plovećih postrojenja i jahti, – porez na upotrebu vazduhoplova i letjelica i – porez na držanje i nošenje oružja; 5. porez na priređivanje igara na sreću izabavnih igara; 6. takse: – republičke administrativne takse, – republičke sudske takse, – posebna republička taksa i – ostale republičke takse; 7. naknade: – koncesione naknade za korišćenje prirodnih i drugih dobara od opšteg interesa, izuzev koncesionih naknada po Zakonu o rudarstvu, – naknade, odnosno sredstva za zaštitu okoline i – naknade za korišćenje prirodnih i drugih dobara od opšteg interesa; 8. novčane kazne, izuzev kazni iz člana 10. tačka 2. ovog zakona; 9. prihodi od nezakonito stečene imovine i imovinske koristi; 10. ostali prihodi: – prihodi od donacija i prihodi koje budžetski korisnici ostvare vršenjem redovne i dopunske djelatnosti, koja nije u suprotnosti sa zakonom kojim se uređuje njihova djelatnost, u procentu utvrđenom Zakonom o izvršenju budžeta i – ostali prihodi budžeta Republike. Član 8. Prihodi koji se dijele između budžeta Republike, budžeta opština i gradova i drugih korisnika su: 1. prihodi od indirektnih poreza, uplaćeni u budžet Republike Srpske sa Jedinstvenog računa Uprave za indirektno oporezivanje, koji se nakon izdvajanja dijela sredstava za servisiranje spoljnog duga Republike Srpske dijele na sljedeći način: – budžet Republike Srpske 72,0%, – budžeti opština i gradova 24,0% i – JP ”Putevi Republike Srpske” 4,0%. 2. porez na dohodak: – porez na prihode od samostalne djelatnosti i – porez na lična primanja, koji se nakon izdvajanja dijela sredstava za rezerve u visini 10% na ime povrata po osnovu umanjenja poreske osnovice dijele između budžeta Republike i budžeta opština i grada u razmjeri 75:25; 3.naknada za promjenu namjene poljoprivrednog zemljišta koja se dijeli između budžeta Republike i budžeta opština i grada u razmjeri 30:70; 4. koncesiona naknada za korišćenje mineralnih sirovina koja se dijeli između budžeta Republike i budžeta opština i grada u razmjeri 30:70; 5. posebne vodne naknade: – naknade za zahvatanje površinskih i podzemnih voda, – naknade za proizvodnju električne energije dobijene korišćenjem hidroenergije, – naknade za vađenje materijala iz vodotoka, koje se dijele između budžeta Republike i budžeta opština i grada u razmjeri 70:30 i – naknade za zaštitu voda koje se dijele između budžeta Republike, budžeta opština i grada i Fonda za zaštitu životne sredine Republike Srpske u razmjeri 55:30:15; 6. oduzeta imovinska korist i sredstva dobijena od prodaje oduzetih predmeta iz nadležnosti Republičke uprave za inspekcijske poslove, koja se dijeli između budžeta Republike i budžeta opština i grada u razmjeri 70:30. Član 9. Pojedinačno učešće opština i gradova u raspodjeli prihoda iz člana 8. tačka 1. vrši se na osnovu formule, a u skladu sa sljedećim kriterijumima: – 75% na osnovu broja stanovnika opštine i grada, – 15% na osnovu površine opštine i grada i – 10% na osnovu broja učenika u srednjim školama. Sredstva doznačena opštinama i gradovima smatraju se opštim transferom, te ih opštine i gradovi troše u skladu sa svojim budžetima. Sistem raspodjele između opština iz člana 8. tačke 1. ovog zakona sprovodi se u periodu od deset godina prema formuli: 1. godina: X(i)= a (i) x 0,85 + b (i) x 0,15 2. godina: X(i)= a (i) x 0,80 + b (i) x 0,20 3. godina: X(i)= a (i) x 0,70 + b (i) x 0,30 4. godina: X(i)= a (i) x 0,60 + b (i) x 0,40 5. godina: X(i)= a (i) x 0,50 + b (i) x 0,50 6. godina: X(i)= a (i) x 0,40 + b (i) x 0,60 7. godina: X(i)= a (i) x 0,30 + b (i) x 0,70 8. godina: X(i)= a (i) x 0,20 + b (i) x 0,80 9. godina: X(i)= a (i) x 0,10 + b (i) x 0,90 10.godina: X(i)= b(i) x 1 pri čemu je : X(i) – udio koji opština i grad ima u iznosu sredstava određenom za opštine prema članu 8. stav 1. tačka 1, a (i) – istorijski udio koji je određena opština i grad imala u prihodima od poreza na promet i akcizama u 2005. godini, b (i)- udio koji određena opština i grad ima u iznosu sredstava određenom za opštine nakon primjene formula iz člana 8. ovog zakona. Odluku o utvrđivanju koeficijenata raspodjele u skladu sa formulom iz prethodnog stava donijeće Vlada u roku od 15 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona. Član 10. Prihodi koji pripadaju budžetu opštine su: 1. porez na imovinu, 2. novčane kazne izrečene u prekršajnom postupku za prekršaje utvrđene odlukama opština, 3. opštinske administrativne takse, 4. komunalne takse, 5. posebne vodne naknade – naknada za zaštitu od voda, 6.opštinske naknade za korišćenje prirodnih i drugih dobara od opšteg interesa, 7. porez na dobitke od igara na sreću, 8. ostali prihodi: – prihodi od donacija i prihodi koje budžetski korisnici ostvare vršenjem redovne i dopunske djelatnosti, koja nije u suprotnosti sa zakonom kojim se uređuje njihova djelatnost, u procentu utvrđenom odlukom o izvršenju budžeta i – ostali opštinski prihodi. Član 11. Prihodi fondova su: – doprinosi, – pomoći i – ostali prihodi.“ Što se tiče institucija BiH, u skladu sa Članom 12 Zakona o uplatama na jedinstveni račun i raspodjeli prihoda (Službeni glasnik BiH, br. 55/04), udio koji se dnevno prenosi državi BiH izračunava se kao „iznos koji se pojavljuje u budžetu države za tekuću godinu pomnožen s koeficijentom koji se dobije kada se 1 podijeli sa brojem radnih dana Uprave u tekućoj godini”. Prihodi od indirektnih poreza čine u budžetu za 2010, recimo, oko 67%, a ostatak prihoda čine neoporeski prihodi: prihodi od taksa i naknada (administrativne takse u BiH i diplomatsko-konzularnim predstavništvima, prihodi od knjižica za pasoše u BiH i diplomatsko-konzularnim predstavništvima), prihodi od posebnih naknada i taksi (prihodi Regulatorne agencije za komunikacije (takse i naknade), doprinosi za korištenje spektra frekvencija, prihodi od taksi za prelete preko BiH, prihodi od Agencije za poštanski saobraćaj BiH, prihodi od izdavanja ličnih isprava i registarskih tablica, prihodi od Agencije za lijekove i medicinska sredstva BiH), prihodi od vlastite djelatnosti (prihodi Ureda za veterenarstvo BiH, prihodi Konkurencijskog vijeća BiH, prihodi Ministarstva komunikacija i prometa BiH, prihodi Ministarstva pravde BiH, prihodi Službe za zajedničke poslove institucija BiH, prihodi Instituta za standarde BiH, prihodi Instituta za mjeriteljstvo BiH, prihodi Instituta za intelektualno vlasništvo BiH, prihodi Instituta za akreditiranje BiH), prihodi od poreskih i kontrolnih markica Uprave za indirektno oporezivanje, prihodi iz dobiti Centralne banke BiH, vanredni prihodi (prihodi od kamata i pozitivnih kursnih razlika, ostali vanredni prihodi), dok ostatka sume do iznosa budžeta čine tekuće pomoći u novčanom obliku (donacije po raznim osnovama), primici od sukcesije, kreditna sredstva, te prihodi za servisiranje vanskog duga od Federacije BiH, Republike Srpske, Brčko distrikta i državnih agencija (što se odvaja odmah sa jedinstvenog računa Uprave za indirektno oporezivanje). Zakon o budžetu Brčko distrikta BiH u Članu 8 kaže: „..(2) Prihodi se sastoje od: a) poreza koji su utvrneni zakonom, b) neporeznih prihoda kao što su prihodi od preduzetništva i imovine, c) administrativnih i sudskih naknada, taksi i novčanih kazni, d) prihoda ostvarenih od obavljanja osnovne djelatnosti ostalih poslova budžetskih korisnika na tržištu po posebnim propisima, e) ostalih zakonom utvrnenih prihoda.“